Lần đầu tiên, các nhà nghiên cứu đã xác định được các vùng cụ thể ở não bị tổn thương do tăng huyết áp (THA) và có thể góp phần làm suy giảm các quá trình tâm thần và phát triển chứng mất trí nhớ.
1. Tổng quan
THA được biết có liên quan đến việc gây ra chứng mất trí nhớ và tổn thương chức năng não. Nghiên cứu thu thập thông tin kết hợp từ 3 nguồn:
- Dữ liệu từ chụp cộng hưởng từ não (MRI);
- Dữ liệu từ phân tích di truyền;
- Dữ liệu quan sát từ hàng nghìn bệnh nhân để xem xét ảnh hưởng của THA đối với chức năng nhận thức.
Sau đó, các nhà nghiên cứu đã kiểm tra phát hiện của họ trong một nhóm bệnh nhân ở Ý.
Tomasz Guzik, Giáo sư Y học Tim mạch (Đại học Edinburgh, Anh và Đại học Y khoa Jagiellonian, Krakow, Ba Lan), người đứng đầu nghiên cứu, cho biết:
“Bằng cách kết hợp phương pháp hình ảnh, di truyền và quan sát, chúng tôi đã xác định được các vùng cụ thể của não bị ảnh hưởng do THA (gồm các vùng được gọi là chất xám và các vùng chất trắng cụ thể).”
Ông nghĩ rằng những khu vực này có thể là nơi bị ảnh hưởng đến chức năng nhận thức như mất trí nhớ, kỹ năng tư duy và chứng sa sút trí tuệ. Khi ông kiểm tra những phát hiện của mình bằng cách nghiên cứu một nhóm bệnh nhân THA ở Ý, ông nhận thấy các vùng ở não (đã xác định trước đó) thực sự bị ảnh hưởng.
Hy vọng rằng những phát hiện này có thể giúp phát triển những phương pháp mới điều trị chứng suy giảm nhận thức ở những người bị THA. Những nghiên cứu về gen và protein trong cấu trúc não có thể giúp chúng ta hiểu được THA cách ảnh hưởng đến não và các vấn đề về nhận thức.
“Hơn nữa, bằng cách xem xét cụ thể các vùng ở não, chúng ta có thể dự đoán người mất trí nhớ và mất trí nhớ nhanh hơn khi bị THA. Điều này có thể giúp tăng độ chính xác để có thể nhắm đến các liệu pháp chuyên sâu hơn nhằm ngăn chặn sự phát triển của chứng suy giảm nhận thức ở bệnh nhân có nguy cơ cao nhất.” – Ông cho biết thêm.
THA là bệnh phổ biến chiếm 30% số người trên toàn thế giới (trong đó, hơn 30% có biểu hiện ở giai đoạn đầu của bệnh). Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng THA ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của não bộ và có thể gây ra những hậu quả lâu dài. Tuy nhiên, cho đến nay người ta vẫn chưa biết chính xác THA gây hại cho não như thế nào và vùng cụ thể nào bị ảnh hưởng.
2. Tiến hành nghiên cứu
Trong nghiên cứu được đồng tài trợ bởi European Research Council, British Heart Foundation và Bộ Y tế Ý, GS. Guzik và một nhóm các nhà nghiên cứu quốc tế đã sử dụng:
- Dữ liệu hình ảnh MRI não từ hơn 30.000 người tham gia nghiên cứu (thuộc UK Biobank);
- Thông tin di truyền của nghiên cứu về bộ gen (thuộc UK Biobank và hai tổ chức quốc tế khác là COGENT và International Consortium for Blood Pressure);
- Kết quả từ nghiên cứu “Ngẫu nhiên hóa Mendel” (Mendelian randomisation), để xem liệu THA có thực sự là nguyên nhân gây ra những thay đổi đối với các bộ phận cụ thể của não hay không.
Giáo sư Guzik cho biết:
“Ngẫu nhiên hóa Mendel là phương pháp sử dụng thông tin di truyền để tìm ra sự ảnh hưởng của một yếu tố lên một yếu tố khác. Cụ thể, nó kiểm tra xem yếu tố đó có khả năng gây ra ảnh hưởng nhất định, hay ảnh hưởng đó chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên.”
Phương pháp này hoạt động bằng cách sử dụng thông tin di truyền của một người, để xem liệu có mối quan hệ giữa các gen dẫn đến THA và sự thay đổi nhận thức hay không. Nếu có, nhiều khả năng sẽ do THA gây ra kết quả trên.
Điều này do các gen được truyền lại ngẫu nhiên từ cha mẹ, vì vậy chúng không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố khác có thể làm sai lệch kết quả. Trong nghiên cứu, nếu một gen gây ra THA cũng có liên quan đến một số cấu trúc não và chức năng, điều đó gợi ý rằng THA thực sự có thể gây ra rối loạn chức năng não ở vị trí đó, dẫn đến các vấn đề về ghi nhớ và chứng mất trí nhớ.
Các nhà nghiên cứu nhận thấy những thay đổi đối với 9 phần của não có liên quan đến THA và sự suy giảm nhận thức, bao gồm:
- Putamen (bèo sẫm), là một cấu trúc hình tròn ở đáy trước của não, chịu trách nhiệm điều chỉnh chuyển động và ảnh hưởng đến các loại hình học tập khác nhau;
- Anterior thalamic radiation (cuống đồi trước – có liên quan đến các chức năng điều hành, chẳng hạn như lập kế hoạch cho các nhiệm vụ hàng ngày đơn giản và phức tạp);
- Anterior corona radiata (lớp tế bào hình vòng nan hoa) và anterior limb of the internal capsule (chi trước của bao trong), có liên quan đến việc ra quyết định và quản lý cảm xúc.
Những thay đổi đối với những khu vực này bao gồm giảm thể tích não và diện tích bề mặt trên vỏ não, thay đổi kết nối giữa các phần khác nhau của não và thay đổi các phép đo hoạt động của não.
3. Bình luận của tác giả
3.1. PGS. Mateusz Siedlinski
Tác giả đầu tiên của nghiên cứu, Phó giáo sư Mateusz Siedlinski, cũng là nhà nghiên cứu tại Đại học Y khoa Jagiellonian, cho biết:
“Nghiên cứu của chúng tôi lần đầu tiên xác định được những vị trí cụ thể trong não có khả năng liên quan đến nguyên nhân gây ra THA và suy giảm nhận thức. Điều này đặc biệt có thể thực hiện được nhờ dữ liệu có sẵn từ Ngân hàng sinh học Vương quốc Anh, bao gồm hình ảnh não MRI và các nghiên cứu trước đây xác định các biến thể di truyền ảnh hưởng đến cấu trúc & chức năng của hơn 3000 vùng não.”
3.2. Dr. Joanna Wardlaw
Đồng tác giả của nghiên cứu, Dr. Joanna Wardlaw, Trưởng khoa Khoa học Hình ảnh Thần kinh tại Đại học Edinburgh, cho biết:
“Từ lâu, người ta đã biết rằng THA là một yếu tố nguy cơ dẫn đến suy giảm nhận thức, nhưng THA gây hại như thế nào thì vẫn chưa có câu trả lời rõ ràng. Nghiên cứu này cho thấy các vùng não cụ thể có nguy cơ cao bị tổn thương huyết áp, điều này có thể giúp xác định những người có nguy cơ suy giảm nhận thức trong giai đoạn sớm nhất và có khả năng nhắm mục tiêu điều trị hiệu quả hơn trong tương lai.”
Những hạn chế của nghiên cứu bao gồm những người tham gia nghiên cứu Biobank ở Vương quốc Anh chủ yếu là người da trắng và trung niên, vì vậy có khả năng không thể ngoại suy những phát hiện cho người lớn tuổi.
3.3. Dr. Ernesto Schiffrin và Dr. James Engert
Bài luận đi kèm được viết bởi Dr. Ernesto Schiffrin (BVĐK Sir Mortimer B. Davis-Jewish và ĐH McGill, Montreal, (Canada)), và Dr. James Engert (từ Viện Nghiên cứu TTYTĐại học McGill, Montreal) đưa ra quan điểm rằng:
“Cần có nhiều “nghiên cứu can thiệp cơ học” hơn nữa về tác động của huyết áp đối với chức năng nhận thức để xác định chính xác quan hệ nhân quả và các vùng não có liên quan”.
Các nhà nghiên cứu nhấn mạnh một trong những phát hiện của nghiên cứu về huyết áp tâm thu và tâm trương (SBP và DBP) như sau:
“Có lẽ một trong những kết quả thú vị hơn trong nghiên cứu này là tác động nhân quả khác biệt có thể có của SBP so với DBP. Các tác giả đã quan sát thấy một số kết quả trùng lặp đối với SBP và DBP về chức năng nhận thức khi được phân tích riêng lẻ. Tuy nhiên, khi mỗi tham số được phân tích sau khi điều chỉnh cho tham số khác hoặc trong các mô hình đa biến, các phát hiện hấp dẫn bắt đầu xuất hiện. Một mình DBP không dự đoán sự suy giảm chức năng nhận thức, nhưng trên thực tế, có tác dụng bảo vệ khi điều chỉnh SBP. Kết quả này đúng cả khi quan sát và khi sử dụng ngẫu nhiên hóa Mendel.”
Y360 | Nguyễn Thị Yến Nhi
Tài liệu tham khảo